ଅକ୍ଷତ

ଶ୍ରୀ ଚକ୍ରଧର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ

ସୂଚିପତ୍ର

କି ସୁଖର ଦିନ ପଡ଼େ ଆଜି ମନେ

କଥା-ଲଥା

ମୁରଲୀ

ବାଜେ ମନ୍ଦେ ମନ୍ଦେ କି ମଧୁର ଛନ୍ଦେ

ବିଶ୍ୱେ ଗୋପାଳ-ମୁରଲୀ,

ଡାକେ ତୋଳି ସ୍ୱର ନଚାଇ ଅନ୍ତର

ପାଷାଣ ଯାଏ ତରଳି ।

ଶୁଣି ସେହି ସ୍ୱର ଗଛରେ ପତର

ହୃଦୟ ନ ପାରେ ଧରି,

ମନ୍ଦ ସମୀରଣେ ଦୋଳି ଘନଘନେ

ରଚେ ପ୍ରେମ-ଫୁଲ କଳି ।

କାନନେ ସୁମନ ଶୁଣି ସେହି ସ୍ୱନ

ନାଚେ, ମନ ଉଚ୍ଚାଟନ;

ବୃନ୍ତଦରେ ବସି ସୁଖେ ହସି ହସି

ବାସ କରେ ବିତରଣ ।

ଫୁଲୁଁ ଫୁଲେ ଅଳି ଗୁଞ୍ଜରି ଗୁଞ୍ଜରି

ଚୁମ୍ବେ ମନ ଆନନ୍ଦରେ,

ମଧୁପାନ ଛଳେ ପ୍ରେମରସବଳେ

ପଡ଼ି ମୁରଲୀ-ହୁନ୍ଦରେ ।

ଶୁଣି ବଂଶୀସ୍ୱନ ବନଦେବୀ ମନ

ଅନୁରାଗେ ଛନ ଛନ

ପୁଷ୍ପାଞ୍ଜଳି କରେ ପୂଜେ ହୃଦୟରେ

ବଂଶୀଧାରୀ-ଶ୍ରୀଚରଣ ।

ବସି ଶୁକ ଶାରୀ ପଢ଼ନ୍ତି ଉଚ୍ଚାରି

ମୁରଲୀ-ମହିମା ଗୀତି,

ବିହଙ୍ଗ ପଙ୍କତି ପାଳି ଧରିଛନ୍ତି

ପ୍ରେମେ ଡୁବୁ ଡୁବୁ କ୍ଷିତି ।

କୁରଙ୍ଗ କୁରଙ୍ଗୀ କରି କେତେ ଭଙ୍ଗୀ

କୁଞ୍ଜେ କୁଞ୍ଜେ ବିହରନ୍ତି,

କହ କାହା ଆଶେ ହୃଦୟ ଉଲ୍ଲାସେ

ଗ୍ରୀବା ଟେକି ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

ତରଙ୍ଗିଣୀ ଧନୀ- ପ୍ରାଣେ ସେହି ଧ୍ୱନି

ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଭାବ ସଞ୍ଚାରି

ପ୍ରେମରେ ମତ୍ତାଏ      ହସାଏ କନ୍ଦାଏ

ତା ହୃଦ ନୁହେ ସମ୍ଭାଳି ।

ବେଗେ ଥରି ଥରି ଧୀରେ ଢ଼ଳି ଢ଼ଳି

ଚାଲଇ ବାଧା ନ ମାନି

ସିନ୍ଧୁ ଭୁଜ ଦୋଳେ ଦୋଳି ପ୍ରେମଭୋଳେ

ଫିଙ୍ଗେ ଲଜ୍ଜା ଭୟ ଗ୍ଲାନି ।

ପ୍ରଶାନ୍ତ ସାଗର ଅତି ଉତ୍ତରଳ

ପ୍ରାଣସଖୀ ସଙ୍ଗେ ବସି,

ଚାହେଁ ତୀରେ ବନେ ଅଥବା ଗଗନେ

କେଉଁ ଦିଗୁଁ ଶୁଭେ ବଂଶୀ ।

ଶୁଣି ସେ ମୁରଲୀ ଜ୍ୟୋତିଷ୍କ ମଣ୍ଡଳୀ

କେନ୍ଦ୍ରରେ ରବିକି ରଖି

ବେଢ଼ି ନାଚୁଛନ୍ତି ତାରା ପନ୍ତି ପନ୍ତି

ଚଉପାଶରେ ଦର୍ଶକୀ ।

ସ୍ୱନ ତାନ ମାନେ ବିଦ୍ୟାଧାରୀମାନେ

ଗାଆନ୍ତି ସୁଧା ସଙ୍ଗୀତ,

ଶୁଣେ ତାର ଶ୍ରୁତି ଯାର ଚିତ୍ତବୃତ୍ତି

ବିଶ୍ୱପ୍ରେମେ ଉଦ୍ଦୀପିତ ।

ପାଠ-ଶାଠ

ପ୍ରେମ ମିଳନ

ଆତ୍ମ ଚିନ୍ତା

ସଭା ସମିତି ରଟଇ ମୋର ଖ୍ୟାତିଗୀତି,

କେତେ ମୋ ଯଶକେତନ ଉଡ଼େ ନିତି ନିତି,

ପୁଣି ବଜାଇ ନାଗରା

ଜଗତ ମେଲାଇ ଦିଏ ମୋ ନାମ ପସରା ।୧।

ଅନ୍ତର ଧ୍ୱନିକୁ ଥରେ ଡେରିଲେ ଶ୍ରବଣ

ଶୁଣେ ମୁଁ ଟମକ ବାଜେ ଘୋରେ ଘନଘନ,

ଜନ ନାଗରା ଦଦରା

ଭୁଲନା ଭୁଲନା ଭୂଢ଼ ! ତୋ ଆତ୍ମ ଶୃଙ୍ଖଳା ।୨।

ଭାବନା

ଅନ୍ଧାରେ-ଆଲୋକ

ତୁଠ ପଥର

ତୁଠ ନିରିମଳ ପାଣି ଗଙ୍ଗାଜଳ

ମୁଗୁନି ପଥର ପଡ଼ିଛି

ମସ୍ତକ ପତାଇ ଲହରୀ ବାଳାର

କେତେ ପଦାଘାତ ସହିଛି ।

ତାଳେ ତାଳେ ନାଚି ଢଳଢଳ ବୀଚି

ଗର୍ବେ ପୁଣି ପୁଣି ଧାଉଁଛି;

ମନେ ମନେ ହସି ଶିରରେ ପଥର

ଫେନ-ପଦ-ରେଣୁ ଘେନୁଛି ।

ଯିଏ ଆସେ ତାର ଚରଣ ଘର୍ଷଣ

ସହିବାକୁ ପିଠି ପାତିଛି

ପରଲାଗି ଯେଣୁ ଆତ୍ମସୁଖେ ବଳି

ଦେବାକୁ ସଦା ସେ ଶିଖିଛି ।

ସହୁଥାଇ ଯେତେ କ୍ଲେଶ ଅବିରତେ

ତେତେ ସ୍ନିଗ୍ଧ ସେତ ଦିଶୁଛି ।

ପାଖେଇ ଆସିଲେ ତା ଅନ୍ତିମକାଳ

ତାର ଧୈର୍ଯ୍ୟ ସେ କି ଛାଡୁଛି ?

ନିଦାଘେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ- ମାର୍ତ୍ତଣ୍ଡ କିରଣ

ଗଡ଼ି ଅଙ୍ଗ ତାର ଦହୁଛି

ଶ୍ରାବଣର ଧାରା ପଡ଼ି ନିରନ୍ତର

କେତେ କଷ୍ଟ ତାକୁ ଦେଉଛି ।

ମାଘ ମାସ ଶୀତ ବଡ଼ ନିଦାରୁଣ

ଶିରାରେ ଶିରାରେ ଭେଦୁଛି,

କାହିଁକି ସେ ତିଳେ ଭ୍ରୁକ୍ଷେପ ନ କରି

ସହଳ-ମନ୍ତର ଜପୁଛି ।

କୃଷକ

କାମନା

ମନ-ଦୁଃଖ

ଚକି

ହସି-ଖୁସି

ଫୁଲ

ନଦୀ

ଲହରୀମାଳିନୀ ଦୂର ପ୍ରବାହିନୀ

ନଦୀ ଗିରି ପଦୁଁଝରି

ଧାଏଁ ତରତର ନାଚି ଢଳଢଳ

ସାଗର ପ୍ରେମ ସୁମରି ।

ଯେତେ ଆଗେ ଯାଏ ତେତେ ବଢ଼ୁଥାଏ

ଦ୍ୱିଗୁଣ ତାର ସାହସ

ଲଙ୍ଘି ଅବିରାମ କଠିନ ପାଷାଣ

ବହେ ହୋଇ ହସ ହସ ।

ସାଗର ତା ଧ୍ୟାନ, ସାଗର ତା ପ୍ରାଣ

ସାଗର ଜୀବନ ଧନ;

ସାଗର ସୁଖ୍ୟାତି ରଟେ ଦିବାରାତି

କରି କଳକଳ ସ୍ୱନ ।

ନିକଟ ଯେତେ ସେ ହୁଏ ଅବଶେଷେ

ତେତେ ତା ହୃଦ ବିସ୍ତାର

ବଢ଼େ, ସୁମୋହନ- ମୂର୍ତ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ

ଦିଶେ ଗମ୍ଭୀର ଉଦାର ।

ପାରାବାର ସଙ୍ଗେ ମିଶି ତା ଉତ୍ସଙ୍ଗେ

ଭୁଞ୍ଜେ ଚିର ସୁଖ ଶାନ୍ତି

କଳନିନାଦିନୀ ତରଙ୍ଗିଣୀ ଧନୀ

ପ୍ରେମାଳାପେ ସଦା ମାତି ।

ସାଧୁର ଜୀବନ- ସ୍ରୋତତ ଏସନ

ସରଜି ପ୍ରେମ-କଲ୍ଲୋଳ

ପ୍ରେମେ ବଳୀୟାର ହୋଇ ଅନିବାର

ଲୋଡ଼େ କୃପାସିନ୍ଧୁ କୋଳ ।

ନାଉରୀ ଭାଇ

ଝୁପୁଝୁପୁ ପଡ଼େ ବରଷାର ବାରି

ସୁରୁସୁରୁ ବହେ ବାଆ;

କାହିଁ ଯାଉଛୁ ରେ ନାଉରୀଆ ଭାଇ !

ତରତର ବାହି ନାଆ ?

ଦୁଇକୂଳ ଖାଇ ବଢ଼ି ଅଛି ନଈ

ଦେଖିଲେ ମାଡ଼ଇ ଡର,

ଦୂରୁଦୂରୁ କମ୍ପେ ମୋହରି ଅନ୍ତର,

ତୋ ଛାତି ଏଡ଼େ ପଥର !

ରଙ୍ଗେ ଖେଳି ଖେଳି ଦୋହଲି ଦୋହଲି

ଧାଇଁ ଆସୁଛି ଲହରୀ

ବିସ୍ତାରି ବଦନ ଉଗାରିଣ ଫେନ

ଗ୍ରାସିବାକୁ ପରା ତରୀ !

ନାହିଁ ତିଳେ ଭୀତି କି ସାହସଭରେ

ଚାଲିଛୁ ନାଉରୀ ଭାଇ !

ମନଆନନ୍ଦରେ ପୁଲଳିତ ସ୍ୱରେ

ମଧୁର ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇ ।

ସଂସାର-ସରିତ ବହୁଛି ଆଗରେ

ସଦା ଦୁଇକୂଳ ଖାଇ,

ତୋପରି ଦିନେ କି ପାରିହେବି ଦମ୍ଭେ

ବିଭୁନାମ ସୁଖେ ଗାଇ ?

ଶାନ୍ତି

ଖୋଜିଲିଣି କେତେ କେତେ ବା ଖୋଜିବି ?

ଦେହେ ନାହିଁ ଆଉ ବଳ;

ବୁଲି ବୁଲି ପାଦୁଁ ପାଣି ମୋ ମଲାଣି

ଶୁଖିଲାଣି ହୃଦ-ସର ।

ଦେଖିଲି ସୁମେରୁ ପୁଣି ତ କୁମେରୁ

ପଶିଲି ଜଳଧିତଳେ,

ଦେଖିଲି ଗଗନେ, ଗମିଲି ନନ୍ଦନେ

କାହିଁ ନ ଦେଖିଲି ଥରେ ।

ଭ୍ରମିଲେ କି ହେବ,       କିଏ କାହୁଁ ଦେବ ?

ଅଛି ପାଖେ ମୋ ରତନ,

ଗଳାମାଳି ଗଳେ ପଡ଼ିନାହିଁ ତଳେ

ଖୋଜେ କିପାଁ ତ୍ରିଭୁବନ ?

ଧନ-ମାନ

ଦିଆ-ନିଆ

ଉଷାଗମେ କୃଷକ

ଭଦାଳିଆ

ପାଣି ଯମୁନା

ପୁଳିନ୍ଦ କୁମାରୀ

(୧)

(୨)

କେତକୀ

କୁମୁଦିନୀ

ଆଶା

ଆବାହନ

ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ-ଭେରୀ

କିହେଲା ରେ । ସୁନାର ସଂସାର ଭାଙ୍ଗିଲା ରେ ।

ଧାରା ଶ୍ରାବଣରେ, ଚଣ୍ଡାଂଶୁ ତାପରେ

ଜଳଭରା ଧରା ଶୁଖିଲା ରେ ।

ଦେଖିଣ କେଦାର କରେ ଧୂମୋଦ୍ଗାର

କୃଷୀବଳ ବୁଦ୍ଧି ହଜିଲା ରେ ।

କନା ଚିନ୍ତା ସଙ୍ଗେ ପୁଣି ଦାନା ଚିନ୍ତା

ଗଛପତ୍ରେ ପ୍ରାଣ ବସିଲା ରେ ।

ବୁଣିଥିଲା ଧାନ ଚାଷି ସୁଯତନ

ବିହନ ଆଉ ନ ପାଇଲା ରେ ।

ମେଘ ଚିହ୍ନ ବର୍ଣ୍ଣ ନ ଦେଖି ଆକାଶେ

ରବି ଆଶା ମନୁଁ ଛାଡ଼ିଲା ରେ ।

ପୌଷମାସେ ଆହା ଚାଷୀ ସର୍ବନାଶ

ଅବସ୍ଥାକୁ ଏବେ ଭଜିଲା ରେ ।

କୋଟି କଣ୍ଠେ ଉଚ୍ଚେ ହାହାକାର ରବେ

ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ଭେରୀ ବାଜିଲା ରେ ।

ନଅଙ୍କରେ ଥରେ ଶୁଣାଥିଲା ଏହା

ତାହାଠାରୁ ବଳି ଗର୍ଜ୍ଜିଲା ରେ ।

ମାତା ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଜନ୍ମଭୂମି-ସଖୀ-

ସଙ୍ଗ ଲାଜେ ଦୁଃଖେ ଛାଡ଼ିଲା ରେ ।

ଭୀମ ଡାକ ଶୁଣି ଯଥା କୁରୁମଣି

ସ୍କୃନ୍ଧଦେଶୁଁ ଶିରୀ ତୁଟିଲା ରେ ।

ଧାନ ମାଣ ଆଣେ, ସୂତାଖିଅ ପଣେ

ଚଣାମୂଳ ମୁଗୁଁ ବଳିଲା ରେ ।

ବାରଙ୍ଗା ବୁଲିଲେ ମାଣ୍ଡିଆ ନ ମିଳେ

ଦେଶ ଛାରଖାର ହୋଇଲା ରେ ।

ଚଷା ବାପୁଡ଼ାଟି ହଳ ବଳ ବିକି

ପାଞ୍ଚଣ ଚାଳରେ ଖୋସିଲା ରେ ।

କଂସା ଲୋଟା ସାରି କପାଳ ଆଦରି

ଦୁଃଖେ ଘଡ଼ି ବଢ଼ା ଆସିଲା ରେ ।

ଘର ବାହାରରୁ ସବୁ ଶେଷ ଦେଖି

ନାକେ କାନେ ହାତ ମାଇଲା ରେ ।

ନୋଳି ନାକଚଣା ବିକି ଫୁଲଗୁଣା

ଚାଷୁଣୀ ହାତକୁ ଚାହିଁଲା ରେ ।

ଉତ୍ତାରି ଗୋଟିକି ଗୋଟି ଖଡ଼ୁ ମୁଦି

ପାଟସୂତା ଖିଏ ବାନ୍ଧିଲା ରେ ।

ସବୁ ସରିଗଲା ଦେଖି ନିରିମାଖୀ

ପେଟେ ଓଦାକନା ଲଦିଲା ରେ ।

ପେଟ ଛଟପଟ ସମ୍ଭାଳି ନପାରି

କିଏ କେଉଁ ବାଟ ପାଞ୍ଚିଲା ରେ ।

ଲଜ୍ଜା ଭୟ ଗ୍ଲାନି ମହତ୍ତ୍ୱ ନ ଜାଗି

କର୍ଣ୍ଣେ ଯାହା ଶୁଣା ନଥିଲା ରେ

ସ୍ୱାମୀ ଯାଏ ଛାଡ଼ି ପତ୍ନୀ ପୁତ୍ର କନ୍ୟା

ଚଷାର ସଂସାର ସରିଲା ରେ ।

ମାଆ ନିଏ କାଢ଼ି ପୁଅହାତୁଁ ଅନ୍ନ

ଜନନୀ ମମତା ଛିଡ଼ିଲା ରେ ।

ରାଜ୍ୟ ଛାଡ଼ି କିଏ ପରିବାର ସଙ୍ଗେ

ଆସାମକୁ ବାଟ କାଟିଲା ରେ ।

କେତେଦିନ ପାଇଁ ଅବା କିଏ ଜାଣେ

ଆମଦେଶୁଁ ହାଟ ଉଠିଲା ରେ ।

କଟକେ ଚହଟା ଡିପୋଘରଠାରେ

ସରଦାରି କାମ ବଢ଼ିଲା ରେ ।

ଯା ହେବାର ହେଉ ଧନ୍ୟ ସେ ଆସାମ

ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ପ୍ରାଣୀ ପୋଷିଲା ରେ ।

ଯିଏ ଚାଲିଗଲା ସିଏ ତରିଗଲା

ପେଟକୁ ଦିମୁଠା ପାଇଲା ରେ ।

କାହିଁ ଅବା କେହି ଦୁଃଖ କଷ୍ଟ ସହି

ମାଟିକି କାମୋଡ଼ି ରହିଲା ରେ ।

ତାର ଦୁଃଖ ସିନା ହେଲା ଅସରନ୍ତି

କବି ବଚନକୁ ବଳିଲା ରେ ।

ଦୁଇଦିନେ ଥରେ ନମିଳିଲା ମୁଠେ

ହାଡ଼ରୁ ମାଉଁସ ଝଡ଼ିଲା ରେ ।

ପିଠି ପଛପାଖେ ପେଟ ଲାଗିଗଲା

ନୟନ କୋଟରେ ପଶିଲା ରେ ।

ଗଣି ହୋଇଯାଏ ଅସ୍ଥି ଖଣ୍ଡି ଖଣ୍ଡି

ଯୌବନେ ବୃଦ୍ଧତ୍ୱ ଆସିଲା ରେ ।

ପୋଡ଼ା କପାଳକୁ ନିରାଟ ନିଦା

ବନେ ଫଳ ମୂଳ ନୋହିଲା ରେ ।

ଯାହା ହେଲା ତାହା ବନୁଁ ଆଣିବାକୁ

ଅଙ୍ଗରୁ ଶକତି ତୁଟିଲା ରେ ।

ଅଶ୍ୱଥି ପତର ଅଣ କଦଳିଆ

ଶାଳ ଫଳ ଯାହା ମିଳିଲା ରେ ।

ଟୋଲକ କଞ୍ଜାରି ସୁକୁମାର ନର

ଛେଳିପରି ଆହା ଚରିଲା ରେ ।

ଲହଙ୍ଗା ଚାକୁଣ୍ଡା କେନାସିରି ଶାଗ

କେତେକ ଜୀବନ ରଖିଲା ରେ ।

ଅନ୍ନଛିଡ଼ା ପେଟେ ପଡ଼ି ପୁଣି କାର

ବାତାଜୀର୍ଣ୍ଣେ ପ୍ରାଣ ହରିଲା ରେ ।

କାହିଁ କିଏ ଗଛ- ମୂଳେ ବସୁଁ ବସୁଁ

ପ୍ରାଣ-ବିହଙ୍ଗଟି ଉଡ଼ିଲା ରେ ।

ଯେ ଯେତେ କ୍ଷାରକେ ଉପାୟ ବାନ୍ଧିଲେ

ସବୁ ସିନା ବ୍ୟର୍ଥ ହୋଇଲା ରେ ।

ଧନିକ ବଣିକ ଦୁଃସ୍ଥରକ୍ତ ଶୋଷି

ପେଟକୁ ବଢ଼ାଇ ବସିଲା ରେ,

ପାଞ୍ଚଟଙ୍କା ଚିଜେ ପାଞ୍ଚବୋଡ଼ି ଦେଇ

ସାର କଚେବାର ବାହିଲା ରେ ।

ଶାସକେ ତଡ଼ାଗ କୂପ ଖୋଳାଇଲେ

ରାଜପଥେ କାମ ଲାଗିଲା ରେ;

ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ସେବା- ସମିତି ବସିଲା

ଅନ୍ନଛତ୍ର କେତେ ଖୋଲିଲା ରେ ।

ନ ହେଲା ସମ୍ଭାଳି ଖରସ୍ରୋତ କିଏ

ବାଲିବନ୍ଧେ କେବେ ରୋଧିଲା ରେ ।

ସକଳ ଉପାୟ ଗଲା ଫୁଟି ଫାଟି

ବିଧାତା ବିଧାନ ଜିଣିଲା ରେ ।

ଆଶା-ଲତା

ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ

ସ୍ତବ

ସୁନୀଳ ଗଗନେ ଶଶୀ ଆମୋଦ ତରଙ୍ଗେ

ଖେଳି ଘନେ ସୁଧା-ଜ୍ୟୋତ୍ସା ତାରାଗଣ ସଙ୍ଗେ

ପ୍ରଭୋ, ରଜନୀରଞ୍ଜନ

ନିରନ୍ତର କରେ ତୋର ମହିମା କୀର୍ତ୍ତନ ।

ବାରୁଣୀ ଆକାଶେ ଧରି ବିଚିତ୍ର ତୂଳିକା

ଅଙ୍କି କେତେ ଚିତ୍ର ଖୋଲି ଶୋଭା ମଞ୍ଜୁଷିକା

ପ୍ରଭୋ, ପଙ୍କଜବାନ୍ଧବ

ପ୍ରକାଶୁଛି ରଙ୍ଗେ ତୋର ଶୋଭାର ବିଭବ ।

ସୁଦୂର ଗଗନେ ବସି ଘନାଘନ କୋଳେ

ହସି ହସି ପ୍ରାଣେଶ୍ୱର ସଙ୍ଗେ ପ୍ରେମଭୋଳେ,

ପ୍ରଭୋ, କନକବସନା

ସୌଦାମିନୀ ଧନୀ ଧରେ ତୋ ନାମେ ମୂର୍ଚ୍ଛନା ।

ଦିନମଣି ପୁରୋଭାଗେ ଶୋହେ ଶତ୍ରଚାପ

ସରଜି ସପତବର୍ଣ୍ଣ ବିଭୂତି-କଳାପ,

ପ୍ରଭୋ, ଇନ୍ଦ୍ର-ଶରାସନ

ପ୍ରକଟଇ ବିଚିତ୍ର କି ତୋହରି ସର୍ଜନ ।

ଅକୂଳ ଦିଗନ୍ତବ୍ୟାପୀ ନୀଳ ପାରାବାର

ବିସ୍ତାରି ବିରାଟ କାୟା ପ୍ରଶାନ୍ତ ଉଦାର,

ପ୍ରଭୋ, ରବି-ଶଶି-କରେ

ତାଳେ ତାଳେ ନାଚି ତାଳେ ମହିମା ନିକରେ ।

ସ୍ୱଚ୍ଛନୀରା ସୁଗଭୀରା ସୁଦୂରବାହିନୀ

ସଖୀ ସହଚରୀବୃତା ଲହରୀମାଳିନୀ

ପ୍ରଭୋ, ଶଇଳ-ନନ୍ଦିନୀ

ତୋର ପ୍ରେମାଳାପେ ସିନା କଳନିନାଦିନୀ ।

ପାଷାଣବନ୍ଧୁର ଯୋଗ- ନିମଗ୍ନ ଅଚଳ

ପାଦସ ଲତିକାକୂଳେ ଶୁଭ୍ର କଳେବର

ପ୍ରଭୋ, ତୁଙ୍ଗମହୀଧର

ନୀରବେ ଗାଉଛି ‘ତୁମ୍ଭେ ଦୟାର ସାଗର ।

ନଭଶ୍ଚୁମ୍ବୀ ଗିରିଶିରେ ସମୀର ମଳୟ

ହଲାଇ ନଚାଇ ତରୁ ବଲ୍ଲରୀ-ନିଚୟ,

ପ୍ରଭୋ, ତ୍ରିଜଗତପ୍ରାଣ

ଧରିଅଛି ନଗସଙ୍ଗେ ତା ସଙ୍ଗୀତେ ତାନ ।

ନିକୁଞ୍ଜେ ଗହନବନେ ତରୁ ଅନ୍ତରାଳେ

ଅଥବା କୁସୁମଶୋଭୀ ପାଦପ ଶାଖାରେ

ପ୍ରଭୋ ମୟୂର ମୟୂରୀ

ଦେଖାନ୍ତି ଜଗତେ ତୋର ତୂଳିକା ଚାତୁରୀ ।

ବକୁଳ କଲି ମଣ୍ଡିତ ରସାଳ କାନନେ

ତୋ ମଧୁ ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇ ସୁଲଳିତ ସ୍ୱନେ,

ପ୍ରଭୋ, କୋକିଳ କୋକିଳା

ବିହାର କରନ୍ତି ରଚି ନାନାରଙ୍ଗେ ଲୀଳା ।

ଢଳ ଢଳ ସୁନିର୍ମ୍ମଳ      ସରସୀ ସଲିଳେ

କଣ୍ଟକ ମୃଣାଳେ ନାଚି ମୃଦୁଳ ସମୀରେ,

ପ୍ରଭୋ, ଶୋଭାର ସାଗର

ତାମରସ ବନ୍ଦେ ତୋର ଚରଣ କମଳ ।

ମଲ୍ଲିକା କଳିକା ପୁଣି ଗୋଲାପ ମଞ୍ଜରୀ

ଫୁଟି ଚାରିଦିଗେ ସୃଜି ସୌରଭ ଲହରୀ,

ପ୍ରଭୋ, ତୋର ପବିତ୍ରତା-

ପାରାବାରୁଁ ଢାଳନ୍ତି କି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ସତ୍ତା ।

ଅଭ୍ରେ ସାଗରେ ଭୂଧରେ ଗହନ କାନ୍ତାରେ

ଯେଣେ ଚାହେଁ ତେଣେ ଦେଖେ ନାଚି ତାଳେ ତାଳେ,

ପ୍ରଭୋ, ବିଭୂତି ତୋହରି

ପ୍ରକାଶନ୍ତି ମୁଦେ ସର୍ବେ ଦିବସ ଶର୍ବରୀ ।

ମାୟା ମମତାରେ ପଡ଼ି ଯାଇଛି ଜୀବନ,

କରୁଛି କେବଳ ମୁହିଁ ପାପ ଉପାର୍ଜନ,

ପ୍ରଭୋ, କଳୁଷନାଶନ !

ତୋର ଦୟା ବିନା ନାହିଁ ଗତି ମୋର ଅନ୍ୟ ।

ଭକ୍ତ ଜୀବନ ମୋ ହୃଦ- ପଙ୍କଜ-ତପନ

ଜଗଦାଦି ଗୁରୁନାଥ ପରମ କାରଣ,

ପ୍ରଭୋ, ଶ୍ରୀଚରଣେ ଅଳି

ଲଭି ସୁଧାକର ଫୁଟୁ ହୃଦପଦ୍ମ କଳି ।

ଗୋଲାପ

ଆହା ମୋ ଗୋଲାପ ଫୁଲ ଦିଶଇ କେଡ଼େ ମଞ୍ଜୁଳ

ଧୀରେ ଧୀରେ ଦୋଳି ଉଷା ମନ୍ଦ ପବନେ,

ଉଜଳେ ଶିଶିର ମୁକ୍ତା-ଥୋପି ବଦନେ ।

ବାନ୍ଧିଛି କି ତରୁ ଗଭା, ବସିଛିକି ଅଳି ସଭା

ବାଳାରୁଣ କାନ୍ତି ଜିଣି ଫୁଲଟି ଝଳେ

ଆହା କି ସରଗ ଶିରୀ ଗୋଲାପ ଧରେ ।

ବହଇ ନନ୍ଦନବନ-       ପାରିଜାତ ସୁମୋହନ

ସୁରଭି କୁସୁମୁଁ, ଦିଗ ଉଠେ ଚହଟି,

ଆନନ୍ଦେ ନାଚୁଛି ବୃନ୍ତେ ମୋର ଫୁଲଟି ।

ପରାଗ ପାଣ୍ଡୁ-କେଶର ସମୀରଣେ ଥର ଥର

ଏପାଖ ସେପାଖ କେବେ ପଡ଼ୁଛି ଝୁଲି

ବୋଲିଛି କୁସୁମ ମୁଖେ ଶୋଭା ମାଧୁରୀ ।

ମଧୁପେ ଗୁଞ୍ଜନ କରି କୀର୍ତ୍ତି ତାର ଗୁଣାବଳି

ଧାଆଁନ୍ତି ଗୋଲାପ ପାଶେ ଗୋଟିକି ଗୋଟି,

ମଧୁଲୋଭେ ଚରଣରେ ପଡ଼ନ୍ତି ଲୋଟି ।

ରେ ପ୍ରିୟ ସୁମନ ମୋର ଛଣା ପୀୟୁଷରେ ତୋର

ହୃଦୟ ପେଟିକା ପୂର୍ଣ୍ଣ, ତହୁଁ ମାଧୁରୀ

ଦର ଦର ଝରିପଡ଼େ ପ୍ରାଣେ ସବୁରି ।

ତୋପରି ଶୁଭ୍ର ସୁମନେ କଣ୍ଟକ ବୃକ୍ଷେ କେସନେ

ରଚିବାକୁ ବିଧାତାର ବଳିଲା ମନ ?

ହେମଲତେ ଶୋହେ ସିନା ତୋର ଆସନ !

କି ବିଚିତ୍ର ଦେଖ ବିଧି କମଳ ଲାବଣ୍ୟ ନିଧି

ବିରାଜେ ପଙ୍କିଳ ସରେ ମୃଣାଳ ପରେ

ବାସହୀନ କିଂଶୁକ କି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଧରେ !

ବିହି ଅଟେ ଅବିବେକ ବୁଦ୍ଧି ନାହିଁ ତା ତିଳେକ

ଦେଖି ତା ରଚନା-ରୀତି ହୁଏ କଳ୍ପନା;

ବିଧାତା ବିଧାନେ କିମ୍ପା ଏ ବିଡ଼ମ୍ବନା ?

ଅବିବେକ ନୁହେ ବିଧି ଗୋପନେ ସାଧେ ସେ ସିଦ୍ଧି

ବୁଝେ ତା ସର୍ଜନା ବିଧି ମେଲି ନୟନ

ଦେଖିଲେ ମାନବ ପିନ୍ଧି ଜ୍ଞାନ ଅଞ୍ଜନ ।

ବିକଳାଙ୍ଗ କୁଶରୀର ହେଲେ କି ହୋଇବ ନର

ଗୁଣଘେନି ଶୋଭାପାଏ ଜନ ସମାଜେ

ତରୁ ମୋର ଫୁଲଲାଗି ଯେହ୍ନେ ବିରାଜେ ।

ଗୁଣହୀନ ଯେ ହୃଦୟ ଅଟେ ସେ ନୀରସମୟ

ମୋହନ ମୂରତି ତାକୁ ନପାଏ ଶୋଭା

ପଲାଶ କୁସୁମେ କାର ମାନସ ଲୋଭା ?

ସୁଖସ୍ୱପ୍ନ

ମା

ଶୁକପକ୍ଷୀ

କାହିଁକି ରେ ଶୁକ ! କନକ ପିଞ୍ଜରେ

ବସିଅଛୁ ମନ ମାରି ?

ନିରୀହ ସରଳ ନିର୍ଦ୍ଦୋଷୀ ପକ୍ଷୀ ତୁ

ହେଲା କିଏ ତୋ ଭଗାରି ?

ହିମେ ଉଷା ମୁଖେ ନୀହାର ସୂଚାରୁ

ଦିଶେ ନବ ତୃଣପରେ;

ନିନ୍ଦି ତାର କାନ୍ତି ଅଶ୍ରୁ ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ

ନୟନୁଁ ତୋ ସଦା ଝରେ ।

ପ୍ରଫୁଲ୍ଲତା ଥିଲା ଜୀବନ-ସଙ୍ଗିନୀ

ଛାଡ଼ିଗଲା ସେ କି କୀର ?

ନୀରବ ଭାଷାରେ ବିଷାଦ-ସଙ୍ଗୀତ

ଗାଉଛୁ ହୋଇ ଅଧୀର ।

କେଉଁ ଚୋର ତୋର ହୃଦୟ-କନ୍ଦରେ

ନିହିତ ଶାନ୍ତି-ରତନ

ନେଇ ଗଲାବେଳେ ନିରୀହ ମାନସେ

ଅଜାଡ଼ି ଘୋର କଷଣ ।

ପଡ଼େ ମନେ ନଦୀ- ସୁନିର୍ମଳ ଜଳ

କିବା ବନ ମଧୁଫଳ ?

କାହିଁକି ଶୋଚନା ଲଭିବୁ ସୁସ୍ୱାଦୁ

ଫଳ, ବିଦ୍ୟ ଗଙ୍ଗାଜଳ !

ଜାଗି କି କୋମଳ- ପ୍ରାଣେ ପିତା ମାତା

ଭାଇ ବନ୍ଧୁଜନ ସ୍ମୃତି

ମରମେ ମରମେ ସ୍ତରେ ସ୍ତରେ ବହି

ଭସାଇ ନିଏ ତୋ ଧୃତି ?

କହ କହ ପକ୍ଷି ! କପଟ ନ ରଖି

ତୋହର ମନୋବେଦନା,

ପ୍ରକାଶିଲେ ଲଘୁ ହୁଏ ଦୁଃଖ ଭାର

ନାହିଁ କି ତୋର ଧାରଣା ?

ଜାଣିଲିଣି ଶୁକ, ଯେଉଁ କୀଟ ତୋର

କାଟେ ହୃଦ-ପୁଷ୍ପଦଳ,

ଇଙ୍ଗିତରୁ ଫୁଟି ଉଠେ ବାହାରକୁ

ଭାବ ଗୁପ୍ତ ଅନ୍ତରର ।

ସ୍ୱାଧୀନତା ବିନା ଜଗତରେ ସାର

ନାହିଁ କିଛି ଅନ୍ୟ ଧନ,

ହରାଇ ସେ ବିତ୍ତେ ପ୍ରିୟ ପକ୍ଷି ମୋର,

କରୁଣେ କରୁ କ୍ରନ୍ଦନ ।

ସୁନୀଳ ଗଗନେ ଅନିଳ ଲହରୀ-

ଦୋଳେ ଦୋଳି ମନ୍ଦେ ମନ୍ଦେ

ବିଞ୍ଚି ସ୍ୱର-ବୀଚି ସତେ କି ଆଉ ତୁ

ଖେଳିବୁ ମନ-ଆନନ୍ଦେ ?

କଉକୁତେ ଦେଇ ଖଣ୍ଡି ଉଡ଼ା ଆଉ

ଡାଳରୁ ଡାଳେ ବସିବୁ ?

ପ୍ରେମ-ଆଳାପେ କି ପ୍ରଣୟିନୀ ସଙ୍ଗେ

ବିଜନେ ଚାଟୁ ଭାଷିବୁ ?

ସାଙ୍ଗ ସୁଖ ଜନ- ସ୍ନେହ ସମ୍ଭାଷଣ

ଲଭିବୁ ଅବା ତୁ କାହିଁ ?

ନିଶାର ସ୍ୱପନ ହେଲା ଏ ତୋପକ୍ଷେ

ଲୋଡ଼ିଲେ ମିଳିବ ନାହିଁ ।

ରତନ-ଖଚିତ କନକ-ଶୃଙ୍ଖଳ-

ବଳୟ ପିନ୍ଧି କି କେହି

ମଣାଇ ତାହାକୁ ଅଙ୍ଗ ଆଭରଣ ?

ଭୁଜଙ୍ଗ-ବନ୍ଧନ ସେହି ।

କ୍ରୀତଦାସ ଶିର ମଣ୍ଡିଲେ କିରୀଟେ

ଲଭେ କି ସେ ସୁଖଶାନ୍ତି ?

ବନ୍ଦୀ ହୋଇ କେହି ରହିଲେ ପ୍ରାସାଦେ

ଘୁଞ୍ଚେ କି ତାର ଅଶାନ୍ତି ?

ଯେଉଁ ଚୋର ତୋର ହରିଛି ହୃଦୟ-

ନିଧି ଧିକ ତାକୁ ଶୁକ,

ଶାନ୍ତି ସୁଖେ ହସ, ଭାବିଲେ କି ହେବ

ବଢ଼ିବ ଦ୍ୱିଗୁଣେ ଦୁଃଖ ।

ହେଲେ ସେ ମନୁଷ୍ୟ ଯାଏ ଆସେ କିସ

ନ ବୁଝେ ଯେ ଯଉ-ମନ

ନ ରସେ ଆକାରେ ପିଶାଚ ହୃଦରେ

ପଶୁଠାରୁ ସେ ଅଧମ ।

ଉଦ୍‌ବୋଧନ

ବିଧବା

ସନ୍ଧ୍ୟା

ମାଗୁଣି

ଚାହେଁ ନା ହେ ପ୍ରଭୋ; ଅମୂଲ୍ୟ ରତନ

ଚାହେଁ ନା ମୁଁ ମଣି କାଞ୍ଚନ,

ଦରକାର ନାହିଁ ରାଜସିଂହାସନେ

ସଦା ଦରିଦ୍ର ମୋ ଜୀବନ,

ଦରିଦ୍ରତା ହେଉ ଜୀବନସଂଖାଳି

ହୁଏ ପଛେ ଚିର ପଥର ଭିଖାରୀ

ଶ୍ରୀବିନୋଦପଦେ ଏତିକି ମାଗୁଣି

ପାଇବି ବାଞ୍ଛିତ ରତନ ।

ଲୋଡ଼ୁନାହିଁ ମୁହିଁ କପଟ ମନ୍ତର

ଲୋଡ଼ୁନାହିଁ ମୁହିଁ ଛଳନା,

ଖୋଜୁନାହିଁ ମାନ ଅଭିମାନ ଅବା

ଜଗତେ ସୁଖ୍ୟାତି ରଟନା

ସଜାସଜି କଥା କହୁ ନା ରସନା

କେବେହେଁ ଦୁଶ୍ଚିନ୍ତା ନ ଜାଣୁ କାମନା,

ମାଗୁଛି ବାଳକ-ସରଳ-ଅନ୍ତର

ଆଉ କିଛି ମୋତେ ଦିଅ ନା ।

ପୋଡ଼ୁ ପୋଡ଼ୁ ପୋଡ଼ୁ ଏ ହୃଦୟ ।।

ନିଦାଘେ ଗହନ ବନ ଶୁଷ୍କ ତୃଣ ସମାଚ୍ଛନ୍ନ

ମଧ୍ୟାହ୍ନରେ ଜଳି ଉଠି ଯେହ୍ନେ ଧୂମମୟ ।

କାଳି ବୋଳି ଯାଉ ବସି ଯେହ୍ନେ ହୀରାକଷ ମସି

କୃପାଚିହ୍ନ ଏତ ତୋର ପ୍ରଭୁ କୃପାମୟ !

ଶାନ୍ତିବାରି ନ ଲିଭାଉ ଜଳୁ ହୃଦ ଦାଉ ଦାଉ

ରହି ଭସ୍ମ-ଅବଶେଷେ ଭଜୁ ଏ ବିଲୟ ।

ପଥିକ

ଆରବର ବାଲୁକା ପ୍ରାନ୍ତରେ

ଗମଇ ପଥିକ ରଙ୍ଗେ ବନ୍ଧୁ ପରିଜନ ସଙ୍ଗେ

ଯାନେ ବସି, ନ ଜାଣଇ ଆତପ ପ୍ରଖର;

କିନ୍ତୁ କେଜାଣି କାହିଁକି ତାତଇ ଅନ୍ତର ।

ଭୋଜ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଧନ ଅଗଣନ

ଶକଟେ ଶକଟେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ତିଳେମାତ୍ର ନାହିଁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ

ତଥାପି ପଥିକ ବଡ଼ ଅପ୍ରସନ୍ନ

ଦିନମଣି ଖରକରେ ସୁମନ ଯେସନ ।

ରେ ପଥିକ ହୁଅନା ଅସ୍ଥିର

ଚାହାଁ ଚାହାଁ ଥରେ ଫେରି ଜିଜ୍ଞାସୁ ନୟନ ମେଲି

ଏ ସଂସାର ମରୁଭୂମେ କେ କେତେ ଅଧୀର

ପଥିକେ ନ ଲଭି ସୁଖ ସୁଶାନ୍ତି-ସଲିଳ ।

ଚାଲ ଚାଲ ହୃଦେ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରି

ଗଲେ ଆଉ କିଛି ଦୂର ହେବ ତୋ ପିପାସା ଦୂର

ଜଳ ବିନା କିଛି ଲୋଡ଼ା ନାହିଁରେ ତୋହରି

ମରୁରେ ୟା ସଙ୍ଗେ ଆଉ କିଏ ହେବ ସରି ?